Yapı Tasarım Yarışması 2025

YARIŞMANIN AMACI

ÇEİS, çimentonun estetik ve yenilikçi kullanımını teşvik etmek, malzemenin üretim, uygulama, tasarım potansiyellerini keşfetmek amacıyla ulusal bir fikir projesi yarışması düzenlemektedir.

YARIŞMANIN TÜRÜ VE ŞEKLİ

Yarışma, öğrenci ve profesyonel olmak üzere iki ayrı kategoride düzenlenmektedir.

Yarışma, Türkiye Cumhuriyeti (TC) ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) vatandaşı olan, mimarlık, mühendislik ve tasarım alanlarında faaliyet gösteren profesyonellere ve TC ve KKTC hukukuna uygun kurulmuş üniversitelerin mimarlık, mühendislik ve tasarım bölümlerinde okuyan öğrencilere hitap eder. Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasına sahip olan Mavi Kart Kütüğü’ne kayıtlı vatandaşlar da yarışmaya katılabilmektedir.

YARIŞMANIN TEMASI

İki yılda bir farklı bir temayla düzenlenen yarışmanın 2025 teması "Kentsel Dönüşüm: Alternatif Arayışlar" olarak belirlenmiştir.

Türkiye uzun yıllardır plansız kentleşme, kaçak yapılaşma ve mevcut stoğun nitelik sorunları ile karşı karşıya. Bu durum başta deprem riski olmak üzere çok sayıda kentsel sorunu getiriyor, yaşam standartlarımıza doğrudan yansıyor. Deprem riski ve güncel yapı stoğundaki taşıyıcı sistem ve elemanların yorgunluğu veya yetersizlikleri nedeniyle Türkiye’de kentsel dönüşüm, yönetimlerin ve kullanıcıların öncelikli gündemleri arasında yer almaktadır. Öte yandan mevcut dönüşüm modelleri ve bunlara dayalı uygulamaların çoğunda yapı ölçekli iyileştirme hedefleri daha geniş bir zeminde kentsel ölçekli iyileştirmeleri ikinci planda bırakıyor ve önemli bir fırsat yitiriliyor. Başta büyükşehirler olmak üzere hemen her ölçekte yerleşim yerinde binlerce yapı, günümüzün yapı standardı ve gerekliliklerini sağlamak üzere yıkılarak yeniden inşa edilmektedir. Ülkemizde yaygın olarak örneklerine rastlanan, bitişik nizam şeklinde inşa edilmiş yapı gruplarının kentsel dönüşüm süreçleri ise tekil yapılarla kıyaslandığında farklı zorluklar taşımasının yanında mekânsal üretim/mimari tasarım anlamında da yeni potansiyeller sunmaktadır. Bitişik nizam yapıların beraberinde getirdiği alan/plan sınırlamaları da yenileme/güçlendirme olasılıklarının tasarımcılar tarafından yeniden ele alınmasını gerekli kılmaktadır.

Bu kapsamda 2025 yılı yarışmacılarından seçtikleri bir bitişik nizam yapı grubundan en az iki (2) yapıya odaklanmaları beklenmektedir. Bu yapıların nitelikli mimari ve/veya strüktürel elemanlarını koruyabilirler, güçlendirebilirler, dönüştürebilirler. Yarışmacılardan, bu müdahaleler yoluyla yapılara yeniden hayat verecek tasarım önerileri ve program alternatifleri sunmaları istenmektedir. Mimari tasarımın kentsel dönüşümde bir iyileştirme aracı olarak oynayabileceği rol üzerinde durularak, bir protez ve/veya ortez olma hali odağında çimento malzemesinin diğer yapı malzemeleriyle (ahşap, çelik vb.) bir aradalığının da önerilere yansıtılması gerekmektedir. Var olan yapı stoğunun çimento ve betonun yenilikçi ve yaratıcı kullanımı yoluyla yeniden hayata döndürülmesi, mevcut programının iyileştirilerek devam etmesi esastır. Ayrıca yarışmacılardan bu programın bağlamını da (sokak, mahalle, vb.) sosyal, kültürel ve ekonomik olarak güçlendirecek, katma değer sağlayacak işlev-program önerileri sunmaları beklenmektedir. Kullanıcıların değişebileceği göz önünde bulundurularak kişiselleştirilebilir mekân kurguları da önerilmelidir.

Önerilen çözümlerde bitişik nizam yapıların ortak strüktürünü oluşturma fırsatı doğacaktır. Mevcut yapıları güçlendirirken veya yenilerken tüm yapıları beraber düşünerek veya gruplayarak, binaları tek tek taşıyıcı yapmak yerine grup etkisi kullanılarak optimal, ekonomik, kapsayıcı ve dolayısıyla sürdürülebilir nitelikte sistemler önermek önem kazanacaktır. Strüktür sistemi veya sistemlerinin depreme ve düşey yüklere karşı koymasını sağlamak değerlendirme sürecinde önemli bir kriter olacaktır.

Yapı Tasarım Yarışması, malzemenin sınırlarını genişletmeyi, “alternatif” hallerini ve kamusal alanda yaratacağı etkiyi keşfetmeyi ve yeni üretim/uygulama biçimleri üzerine düşünmeyi teşvik etmeyi amaçlıyor. Günümüzde verimli kaynak kullanımı, sürdürülebilirlik ve döngüsel tasarımın özellikle inşaat sektörünün dönüşümünde büyük önem taşıdığı ve bu konuda acilen harekete geçilmesi gerektiği vurgulanarak yarışmacılardan minimum %30 geri dönüştürülmüş (beton, kalıp, prekast elemanlar vb.), %70 yeni malzeme kullanılması bekleniyor.

Yarışmacılardan, yere ve çevreye saygılı bir yaklaşımla tasarımlarını, seçtikleri bir bitişik nizam yapı grubunda geliştirmeleri, yere ait bilgiyi bulur ve geliştirirken beton/betonarme malzeme teknolojisine de yenilikçi bakışlar önermeleri bekleniyor. Teslim edecekleri paftalarda, yer ve çevresine ait analizlerini sunmalı; yerin proje öncesi ve sonrasına ait hallerini aynı açıdan aktarmalı; malzemenin kullanımına dair önerdikleri çözümleri açıklamalılar.

Fikrin geliştirilmesi bağlamında üretilen çözümün birden çok noktaya uygulama yapılarak uyarlanabilirliğin tartışılması; ortaya çıkan mekânların açık-kapalı alan kullanımlarının ilişkisi, kriz anlarında dönüşebilme ve gelecekte yeni kullanımlara adapte edilebilme gibi yönlerden ele alınması; malzemenin rolü, kullanılma hali hazırlanma ve uygulanma prosedürleri ve bu süreçlerdeki teknolojik ve tektonik performans beklentilerinin açıklanması da değerlendirme için önem taşıyor.

Malzemenin üretim yöntemleri, çevre dostu kullanımların ele alınması, önerilecek tasarımların yaşam döngüsünün, ihtiyaca göre dönüşebilme potansiyelinin düşünülmesi gibi başlıklar da diğer önemli tasarım değerlendirme ölçütleri arasındadır.

Özetle jüri ülkemizde çimento ve betonarme yapım sistemi kullanımının sınırlarını genişletecek tasarım ve üretim araştırmaları sunulmasını, bu araştırmaların kentsel dönüşüm modellerini çok boyutlu olarak geri beslemesini beklemektedir.

Jüri, yarışma ekibi içinde inşaat mühendisliği disiplininden gelen kişilerin ekip üyesi ya da danışman olarak yer almasını zorunlu tutmaktadır.

DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ

Özgün dönüşüm modelleri geliştirilmesi,
Betonun tasarımda strüktürel malzeme ve ana kurucu malzeme olması,
Strüktür kurgusunda bitişik yapıların tümüne veya gruplarına ortak optimal strüktür(ler) tasarlanması, bileşke strüktürün ekonomisinden ve rijitliğinden yararlanılması,
Strüktür sistemi veya sistemlerinin depreme ve düşey yüklere karşı koymasının sağlanması,
Malzemenin yenilikçi ve alternatif kullanımının önemsenmesi senaryolarının geliştirilmesi,
Verimlilik ve bütünsel yaklaşım sergilemesi. Hem taşıyıcı hem dekoratif hem de fonksiyonel olma gibi birçok özellik aynı anda barındırması,
Beton, kalıp, prekast vb. malzemelerin geri dönüştürülerek yeniden kullanıma alınması ve kullanılan beton hacimlerinin detaylı olarak açıklanması (minimum %30 geri dönüştürülmüş malzeme, %70 yeni malzeme),
Bir protez ve/veya ortez olma hali odağında çimento malzemesinin diğer yapı malzemeleriyle (ahşap, çelik vb.) bir aradalığının önerilere yansıtılması,
Çevreye eleştirel bir yaklaşım geliştirilmesi, kentsel dönüşümün eleştirel bir bakış açısıyla yorumlanması,
Üretilen çözümün birden çok noktaya uygulama yapılarak uyarlanabilirliğin tartışılması, esneklik olanaklarının vurgulanması,
Önerinin yaratıcı ve ilham verici olması,
Belirlenen sorunun, yapılan tasarım aracılığıyla bulundukları yerin mekânsal kalitesini artıracak, kentsel çevre içinde kimlik kazandıracak, insana-doğaya ve yapılı çevreye saygılı ve iyimser bir bakış açısıyla ele alınması; bu bağlamda (sokak, mahalle, vb.) sosyal, kültürel ve ekonomik olarak güçlendirecek, katma değer sağlayacak işlev-program önerileri sunulması,

Betonun geleneksel olarak kullanılan bileşenleri ve bağlayıcılarının yeniden değerlendirilmesi, yenilikçi beton kimyası ve yeni kalıp teknikleri önerilerinin geliştirilmesi, altta yer alan tablonun proje tasarım verileri ile doldurularak teslim edilmesi.

BETON/ÇİMENTO BAZLI ÜRÜN/MALZEME
GERİ DÖNÜŞÜM DETAY TABLOSU

BİRİM
(kg, m², m³ vb.)

MİKTAR (N)

ORAN (%)

GERİ DÖNÜŞÜMLÜ VEYA DÖNGÜSEL KULLANIM

(MİN. %30)

YAPININ HANGİ BÖLÜMLERİNDE, SİSTEM VE MALZEMESİNDE KULLANILDI? NE ORANDA KULLANILDI? AÇIKLAYINIZ.

YENİ KULLANIM

(MAX. %70)